Stenli Kubrik (Stanley Kubrick) 1928-ci ildə Nyu-Yorkun Bronks bölgəsində anadan olmuşdur. Uşaqlıq çağlarında çox ağıllı olsa da, məktəb həyatında bacarıqlı ola bilməmişdir. 12 yaşında ikən atası ona şahmat oynamağı öyrətmişdir. Şahmatı çox sevən Stenli həyatının geri qalanında da şahmatdan əl çəkmədi.
13 yaşında foto çəkməyə marağını görən atası ad günündə ona fotoaparat hədiyyə etdi. Bu onun həyatında rejissorluğa gedən ilk addım idi. Amma o illərdə Stenli caz davulçusu olmaq istəyirdi və bu işin texnikası ilə maraqlanırdı. Qısa bir müddət sonra fotoqraf olmaq istədiyinə qərar verdi və Nyu-Yorkda xeyli fotolar çəkdi. Çəkdiyi fotoşəkillərdən hazırladığı 2 fotoromanı “LOOK!” adlı jurnala satdı.
Orta məktəbi bitirdikdən sonra bir axşam məktəbinə yazıldı. Bu vaxt (17 yaşında idi) Look jurnalından təklif aldı və dərslərdən əl çəkib özünü istədiyi sahədə inkişaf etdirməyə həsr etdi. Bir reportajında bunun həyatda başına gələn ən gözəl şey olduğu söyləmişdir.
Burada işlədiyi bir neçə ildə Amerikanı başdan-ayağa gəzdi. Bu gəzintilərin Kubrikin tanınmasına təsiri oldu. Kolumbiya universitetinin tələbəsi olmamasına rəğmən dərslərdə iştirak etdi. Müasir Incəsənət Muzeyinin proqramı hər dəfə dəyişəndə yaxından izlədi və burada gördüyü filmlərin də təsiri ilə kinoya yönəldi.
Ilk filmi 1951-ci ildə Look jurnalında işlədiyi zamanlarda fotosunu çəkdiyi boksçu Valter Kartiyerdən (Walter Cartier) bəhs edən “Döyüş günü” (Day of the Fight) adlı 16 dəqiqəlik qısa sənədli film idi. Daha sonra “Uçan Keşiş” (Flying Padre) və “Dənizçilər” (Seafarers) adlı 2 qısa metrajlı film də çəkmişdir.
1954-cü ildə ilk uzun metrajlı filmi olan “Qorxu və arzu”nu (Fear and Desire) çəkdi. Kubrik reportajlarında bu filmini sevmədiyini, hətta adını belə ağzına almamaq istədiyini qeyd etmişdi.
Bura qədər rejissorun kino aləminə daxil olması ilə bağlı bəzi mövcud məlumatlardan bəhs etdik. Əsl hadisələr bundan sonra başlayır. Filmləri haqqında tək-tək məlumat vermədən öncə filmlər və bilmək istəyəcəyiniz bir sıra hadisələrdən bəhs edək:
1958-ci ildə “One Eyed Jacks” filmi üçün Marlon Brando (Marlon Brando) ilə birlikdə 6 ay işlədi. Lakin Kubrik və Brando arasında yaranan münaqişələrə görə proyekt ləğv edildi. Belə bir münaqişə olmasa, yəqin ki, şah əsər xarakterli bir film ərsəyə gələcəkdi.
Kubrikin tamamlanmamış bir çox layihəsi var idi. Bunların içərisində, yəqin ki, ən bilinəni “Napolyon”dur.(Napoleon) Kubrik film üçün hazırlaşdığı ərəfədə köməkçilərindən birinə Fransa imperatoru haqqında məlumatlar əldə edə biləcəyi hər kitabı alması üçün bütün kitabxanaları gəzməyini tapşırdı. Köməkçisi 100-dən çox kitabla geri qayıtdı və Kubrik onların hamısını oxudu. Bu əhatəli kəşfiyyatlardan sonra 1961-ci ildə ssenarini tamamlayan rejissor yaxşı maliyyəçi tapa bilmədiyinə görə Napolyon Kubrik arxivinin tamamlanmamış filmlərindən biri olaraq qaldı.
Umberto Ekonun (Umberto Eco) “Fukonun rəqqası” (Foucault’s Pendulum) romanının filmini çəkmək istədi, lakin Ekonun ssenariyə qatılmasına icazə vermədi. Vəziyyət belə olanda bu layihə də heç reallaşmadı. Eko öz romanının ssenarisinin yazılmasında iştirak etmək istəyirdi. Buna görə romanının istifadə edilməsini istəmədi. Bu vəziyyət barədə illər sonra açıqlama verən Eko peşmanlığını dilə gətirmişdir.
1990-cı ildə Brian Aldis (Brian Aldiss) ilə birlikdə “Al:Artifical Intelligence” (Süni Intellekt) adlı film layihəsinə başladı. Ancaq layihənin çox yavaş irəliləməsi və texnologiyanın çatışmamasına görə bu layihəni təxirə saldı.
Indi isə filmlərinə nəzər salaq. Kubrik öz hekayəsini yazan bir rejissor deyil idi. Adətən götürülmə filmlər çəkirdi, amma götürüb çəkəcəyi əsərin ssenariləşdirməsi ərəfəsində effektiv rol oynayırdı.
Kubrikin daha bir xüsusiyyəti “Kubrik” deyildiyi an ağla gələn ilk xüsusiyyəti olan mükəmməlliyyətçiliyidir. Belə ki, filmlərinin çəkiliş müddəti təxmini bir filmdən çox uzundur. Oynayan aktyor istədiyi qədər tərs olursa-olsun, Kubrik “Olmadı!” dediyi an o səhnə yenidən çəkilirdi.
Kubrik filmlərində, adətən simvolik bir ifadə istifadə etmişdir. 2001: Kosmik Odisseydən (2001:Space Odyssey) sonra, demək olar ki, hər filmində simvolizmin təsirini görə bilərik. Indi belə filmlərində müzakirə edirələr hadisələr mövcuddur.
Əsas hekayənin altında başqa bir hekayə gizlətməyi sevdiyini qeyd etmişdir.
Kubrikin filmlərində musiqinin təsiri də inanılmazdır. Tamamilə klassik musiqi həvəskarı olan Kubrik filmlərində arxa plandakı musiqini ya da mövzu olaraq müzakirə edilə bilinəcək musiqini ele ustalıqla seçmişdir ki təsirlənməmək mümkünsüzdür. 2001: Kosmik Odisseyin musiqiləri, Qurulan portağaldakı (Clockwork Orange) 9cu simfoniya, Gözləri tamamilə bağlıdakı (Eyes Wide Shut) Ikinci vals (Second Waltz) və daha çoxu. Gözlər bağlı filmindəki gizli şifrə olan “Fidelio” da Bethoven tərəfindən bəstələnən bir operanın adıdır.
Stenli Kubrikin filmlərinin siyahısı:
16. Dənizçilər (1953) IMDb: 5.5
Dənizçilərin həyatından bəhs edən rəngli çəkilmiş sənədli film.
15. Qorxu və arzu (1953) IMDb: 5.6
